Rzymski system zapisywania liczb
Pierwotny rzymski system zapisywania liczb był prosty, ale dość niewygodny. Rzymianie zapisywali liczby za pomocą tylko pionowych kresek, na kształt systemu karbowego. Wprowadzono więc dla oznaczenia ważnych liczb dodatkowe znaki.
W systemie rzymskim posługujemy się znakami: I, V, X, L, C, D, M, gdzie:
I = 1, V = 5, X = 10,
L = 50, C = 100, D = 500, M = 1000.
Rzymski sposób zapisywania liczb jest sposobem addytywnym, czyli wartość danej liczby określa się na podstawie sumy wartości jej znaków cyfrowych. Wyjątki od tej zasady to liczby: 4, 9, 40, 90, 400 i 900, do opisu których używa się odejmowania. Podczas zapisywania liczb w systemie rzymskim należy dążyć zawsze do tego, aby używać jak najmniejszej liczby znaków, pamiętając przy tym o zasadach:
1. Obok siebie mogą stać co najwyżej trzy znaki spośród: I, X, C lub M.
2. Obok siebie nie mogą stać dwa znaki: V, L, D.
3. Nie może być dwóch znaków oznaczających liczby mniejsze bezpośrednio przed znakiem oznaczającym
liczbę większą.
4. Znakami poprzedzającymi znak oznaczający większą liczbę mogą być tylko znaki: I, X, C.
Za pomocą dostępnych znaków można zapisać liczby od 1 do 3999, ponieważ nie istnieją znaki dla liczb większych od 1000. Rzymianie posiadali takie symbole dla liczb: 5000, 10000, ale wyszły one już z użycia. Symbolem ↁ oznaczano liczbę 5000, a symbolem ↂ - liczbę 10000. Większe liczby można zapisywać poprzez umieszczenie jej między dwoma znakami |, co oznacza liczbę stukrotnie większą. Innym znakiem pełniącym podobną funkcję jest nadkreślenie oznaczające pomnożenie wartości przez 1000. Zasada odejmowania wartości, na mocy której 4 i 9 zapisywało się jako IX i IV, stała się powszechna dopiero w czasach średniowiecznych. Rzymianie zaś stosowali ją rzadko.
Rzymski system ma jedną wadę, jest niewygodny w prowadzeniu nawet prostych działań arytmetycznych. Rzymianie jednak potrafili dość sprawnie wykonywać działania dodawania i odejmowania posługując się przy tym liczydłem.
Błąd, brak wartości.
wersja do druku
Wynik obliczeń został zapisany i dostępny jest na stronie: http://www.math.edu.pl/narzedzia,wynik,9463789
Rzymskie ułamki
Rzymski zapis ułamków jest mało znany. Ułamki opierały się na dwunastkach ("uncia", jedna z jednostek niższego
rzędu). Jednostka była zwykle dzielona na dwanaście mniejszych jednostek i wszystkie wielokrotności tych mniejszych jednostek
miały swoje nazwy i oznaczenia.
| ułamek | oznaczenie | nazwa |
| $\frac{1}{12}$ | • | uncia (unus - jedna) |
| $\frac{2}{12} = \frac{1}{6}$ | • • | sextans (jedna szósta) |
| $\frac{3}{12} = \frac{1}{4}$ | • • • | quadrans (jedna czwarta) |
| $\frac{4}{12} = \frac{1}{3}$ |  |
triens (jedna trzecia) |
| $\frac{5}{12}$ |  |
quincunx (pięć unciae) |
| $\frac{6}{12} = \frac{1}{2}$ | Ⴝ | semis (jedna druga) |
| $\frac{7}{12}$ | Ⴝ • | septunx (siedem unciae) |
| $\frac{8}{12} = \frac{2}{3}$ | Ⴝ • • | bes (duae partes assis) |
| $\frac{9}{12} = \frac{3}{4}$ | Ⴝ • • • | dodrans (de quadrans) |
| $\frac{10}{12} = \frac{5}{6}$ |  |
dextans (de sextans) |
| $\frac{11}{12}$ |  |
deunx (de uncia) |
| $\frac{2}{12} = 1$ | I | as (następna jednostka) |
Test wyboru - system rzymski (SP)
Test otwarty - system rzymski (SP)